Ustawa 2.0 i jej ostateczny kształt. Co zmienia Konstytucja dla Nauki? Cz. II.

To już oficjalnie koniec ponad dwuletniego etapu tworzenia nowej ustawy regulującej naukę i szkolnictwo wyższe. W piątek 20 lipca Sejm uchwalił poprawki Senatu do Ustawy 2.0., a 1 sierpnia Prezyndent złożył pod nią swój podpis. Nowe rozwiązania zaczną obowiązywać od 1 października 2018 roku. Wobec tego kontynuujemy przedstawienie ostatecznych poprawek wprowadzonych do projektu ustawy tak przez Sejm, jak i przez Senat.

Ostatnie zmiany

1. Stopień doktora habilitowanego — art. 219. ust.1, 5 i 6

Pierwotnie ustawa zakładała, że stopień doktora habilitowanego nadaje się osobie, która, m.in. posiada osiągnięcia naukowe albo artystyczne, stanowiące znaczny wkład w rozwój określonej dyscypliny, podając przykładowy katalog osiągnięć, które mogą spełniać te przesłanki. Były to:

• 1 monografia naukowa wydana przez wydawnictwo, które w roku opublikowania monografii w ostatecznej formie było ujęte w wykazie sporządzonym przez Ministra lub;
• 1 cykl powiązanych tematycznie artykułów naukowych opublikowanych w czasopismach naukowych lub w recenzowanych materiałach z konferencji międzynarodowych, które
  w roku opublikowania artykułu w ostatecznej formie były ujęte w wykazie sporządzonym przez Ministra lub;
• 1 zrealizowane oryginalne osiągnięcie projektowe, konstrukcyjne, technologiczne lub artystyczne.

Ostatecznie ustawodawca zaproponował dodatkowe doprecyzowanie, iż osoba starająca się o stopień doktora habilitowanego musi posiadać co najmniej jedno z powyższych osiągnięć. De facto zmienia to charakter tego przepisu (początkowo wyliczającego jedynie dokonania, które można uznać za znaczny wkład w rozwój określonej dyscypliny) finalnie nakładający dodatkowy obowiązek posiadania jednego ze wskazanych osiągnięć.

Dodatkowo wykreślono ustępy, które wyłączały spod konieczności posiadania części powyższych osiągnięć osoby, która:

• jako kierownik projektu otrzymała grant przyznany przez Europejską Radę do spraw Badań Naukowych;
• jako kierownik projektu i zespołu badawczego zrealizowała projekt finansowany w ramach konkursu grantowego o uznanej renomie międzynarodowej i uzyskała rozliczenie tego projektu.

2. Tytuł profesora — art. 227. ust.1; art. 228 ust.10

Pierwsza wersja projektu ustawy przewidywała, że tytuł profesora może być nadany osobie, która posiada stopień naukowy doktora habilitowanego oraz: wybitne osiągnięcia naukowe, kierowała zespołami badawczymi realizującymi projekty finansowane w drodze konkursów krajowych lub zagranicznych, wykazuje się istotną aktywnością naukową realizowaną we współpracy międzynarodowej. Ostatecznie, poza posiadaniem stopnia naukowego doktora habilitowanego, zdecydowanie się na lekką modyfikacją tych przesłanek ograniczając ich liczbę do dwóch, tj.:

• posiada wybitne osiągnięcia naukowe krajowe lub zagraniczne,
• uczestniczyła w pracach zespołów badawczych realizujących projekty finansowane
  w drodze konkursów krajowych lub zagranicznych, lub odbyła staże naukowe
  w instytucjach naukowych, w tym zagranicznych, lub prowadziła badania naukowe lub prace rozwojowe w uczelniach lub instytucjach naukowych, w tym zagranicznych.

3. Polska Komisja Akredytacyjna — art. 251. ust.6;

Ograniczono katalog osób, które nie mogą być członkiem PKA do 5 pozycji, tj. członka KEN; założyciel uczelni; rektora; członka rady uczelni; pracownika Biura PKA. Wyłączono z tego zakazu osobę pełniąca funkcję kierowniczą w uczelni.

4. Ewaluacja jakości działalności naukowej — art. 267. ust.2;

Ustawodawca w niewielkim, ale istotnym stopniu zmienił zakres rozporządzenia dotyczącego ewaluacji jakości działalności naukowej, które ostatecznie będzie regulowało przede wszystkim rodzaje osiągnięć naukowych i artystycznych uwzględnianych w ewaluacji jakości działalności naukowej, definicje monografii naukowej i artykułu naukowego, szczegółowe kryteria i sposób oceny osiągnięć, sposób określania kategorii naukowej, a także sposób przeprowadzania ewaluacji, mając na uwadze specyfikę prowadzenia działalności naukowej w ramach dziedzin, zwłaszcza w zakresie nauk społecznych, humanistycznych i teologicznych, oraz specyfikę osiągnięć, o których mowa w art. 265 ust. 8, porównywalność wyników osiąganych przez podmioty w ramach dyscyplin, a także rzetelność i przejrzystość ewaluacji.

5. Wykaz nauczycieli akademickich — art. 343 ust.7 i 10

Ostateczny projekt zmienił nieco zasady składania przez osoby prowadzące działalność naukową i osoby biorące udział w prowadzeniu działalności naukowej, oświadczenia o dyscyplinie, którą reprezentują. Otóż wskazane oświadczenie będzie składane nie częściej niż raz na 2 lata. Pierwotnie ustawa nakazywała, wykonanie tego obowiązku co 2 lata w terminie do dnia 30 listopada. Zmieniono jednocześnie ustęp wskazujący finalnie, że nowo zatrudniony pracownik składa przedmiotowe oświadczenie, w terminie 14 dni od dnia zatrudnienia, jednak nie później niż do dnia 31 grudnia roku, w którym został zatrudniony.

6. Stypendia dla wybitnych młodych naukowców — art. 363 pkt 1

Poszerzono także zakres rozporządzenia dotyczącego stypendium ministra i stypendium ministra dla wybitnych młodych naukowców, które będzie określało rodzaje osiągnięć i sposób ich dokumentowania, maksymalną liczbę stypendiów przyznawanych studentom i młodym naukowcom, w tym doktorantom, maksymalną wysokość stypendium oraz wzór wniosku o jego przyznanie.

7. Włączenie instytutu PAN — art. 35 ust. 6

Pierwotna wersja projektu ustawy przewidywała, że Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego i nauki, w drodze rozporządzenia, włącza do uczelni publicznej instytut PAN, po zasięgnięciu opinii Prezesa PAN. Biorąc jednak pod uwagę ograniczenie niezależności PAN w tym zakresie, ustawodawca postanowił zmienić brzmienie wskazanego przepisu poprzez dodanie założenia, według którego to na wyraźny wniosek Prezesa PAN lub dyrektora instytutu PAN i po obligatoryjnym zasięgnięciu opinii wydziału właściwego ze względu na specjalność naukową instytutu, Minister może włączyć do uczelni publicznej instytut PAN.

8. Indywidualne studia międzydziedzinowe (ism) — art. 59 w ust. 2

Autorzy pierwotnego projektu ustawy określili indywidualne studia międzydziedzinowe, jako sposób organizacji studiów umożliwiający uzyskanie dyplomu ukończenia studiów na więcej niż 1 kierunku, poziomie i profilu. Po ostatnich zmianach ustawodawca zdecydował się jednak znieść wymóg by ISM były dwuprofilowe i kilkupoziomowe. Tak więc ostatecznie przyjęto przepis w brzmieniu ­— Indywidualne studia międzydziedzinowe są sposobem organizacji studiów umożliwiającym uzyskanie dyplomu ukończenia studiów na więcej niż 1 kierunku.

9. Pracownicy uczelnie — art. 121a

Jedną z najbardziej kontrowersyjnych poprawek jest ta zapewniająca przyznanie sędziom trzech sądów (SN, NSA, TK), w tym sędziom w stanie spoczynku, prawa do dożywotniego zatrudnienia na uczelni w charakterze nauczycieli akademickich, bez względu na wynik oceny pracowniczej. Sam przepis stanowi o tym, że — nie będzie można rozwiązać umowy o pracę ani zmienić warunków pracy nauczyciela akademickiego, będącego sędzią Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego lub Naczelnego Sądu Administracyjnego, a umowa o pracę takiej osoby zawarta na czas określony staje się, z dniem objęcia stanowiska sędziego, umową o pracę na czas nieokreślony.  Autorzy poprawki wskazali w uzasadnieniu, iż przyjęte rozwiązania mają na celu wzmocnienie niezależności sędziów SN, NSA i TK.

10. Nadawanie stopnia doktora

Ostatnia z przyjętych przez Senat poprawek obniża wymóg legitymowania się przez osobę ubiegającą się o doktorat znajomością języka obcego z poziomu C1 na B2, co ma stanowić urealnienie faktycznych wymagań, jakie powinni spełniać przyszli doktorzy.

Publikacja finansowana w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „DIALOG” na lata 2018-2019