Manga – japoński komiks, którego obecna forma wykształciła się po1945 roku, ale jej źródeł można doszukiwać się nawet w XII wieku, gdy powstawały giga, czyli karykatury rysunkowe.
Japoński termin manga („swobodny rysunek”) rozpowszechnił artysta malarz i grafik Katsushika Hokusai dzięki księdze Hokusai manga (1814), zawierającej zabawne i karykaturalne szkice, traktowanej jako podręcznik do rysunków. Później powstały Kōrin manga (Szkice Ogaty Kōrina, 817) czy Yoshitoshi manga (Szkice Tsukioki Yoshitoshiego, 1885). W okresie Meiji za pomocą słowa manga tłumaczono terminy caricature i cartoon. Rozwój fabularnej formy manga nastąpił po wojnie, gdy manga stała się ilustrowaną literaturą, którą w antologiach i czasopismach czytano najczęściej podczas podróży do pracy.
Tezuka Osamu, autor mang Astro Boy (Tetsuwan Atomu) i Feniksa
Historię dojrzałych mang rozpoczyna Tezuka Osamu (1928-1989), z wykształcenia lekarz (nie praktykował, podobnie jak pisarz Abe Kōbō), ceniony za mistrzowskie mangi i anime, Debiutował w1946 r. komiksem Maachan no nikkichō (Dziennik Maachan) publikowanym w odcinkach na łamach „Shōkokumin Shinbun” („Gazeta Małego Obywatela”). Sławę przyniosły mu Shintakarajima (Nowa wyspa skarbów, 1947), oparta na Wyspie skarbów Roberta Stevensona, oraz opowieść SF – Tetsuwan Atomu (Żelazny Atom, amerykański tytuł to Astro Boy), którego bohaterem jest robot o imieniu Atom, chłopiec działający w przyszłości. Wykorzystuje on energię atomową i dysponuje silnikami odrzutowymi, umieszczonymi w butach, i laserowymi działami – w rękach. Przeżywa wiele przygód w walce ze złymi robotami.
Tezuka w latach 1930. mieszkał w mieście Takarazuka w pobliżu siedziby żeńskiego zespołu rewiowego, który wywarł duży wpływ na jego twórczość, m.in. na powstanie mangi dla dziewcząt pt. Ribon no kishi (Rycerz ze wstążką, od 1953). W mieście Takarazuka po śmierci artysty zbudowano Tezuka Osamu Kinenkan (Osamu Tezuka Manga Muzeum).
Najważniejszym dziełem Tezuki jest Hi no tori (Ognisty ptak/ Feniks, 1954), nad którym pracował do ostatnich dni życia. Przedstawił w nim zdarzenia minione, jak i przeszłe, a ostatnie księgi poświęcił teraźniejszości. Pierwszy cykl zatytułował Reimei-hen (Księga świtu), w której ukazał bohaterów działających w Egipcie, Grecji i Rzymie. W cyklu Hagoromo (Szata z piór) opowiada o nostalgii i chaosie życia. Wiele serii rysunkowych „Ptaka ognistego” było podstawą filmów animowanych, spopularyzowanych nie tylko w Japonii lecz także w krajach Azji Wschodniej, jak również w Stanach Zjednoczonych.
Manga dzisiaj
Nadal powstają i są czytane mangi, najczęściej w drodze do pracy i pozostawiane na półkach lub wrzucane do pojemników na peronie. W ostatnich latach pojemniki znikają, co świadczy o malejącej produkcji i lekturze nowych mang, wypieranych przez anime, które można oglądać nie tylko w telewizji lecz także w smartfonach. Znani i cenieni twórcy manga: Fujiko Fujio, Toriyama Aki, Takahashi Rumiko, Sakura Momoko, Adachi Mitsuru, Oda Eiichiro, Akatsuka Fujio
W Polsce wydano ponad sto tytułów japońskich mang, co stanowi tylko niewielką cząstka dorobku japońskich autorów.
Publikacja finansowana w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „DIALOG” na lata 2018-2019