Projekt 77 kluczy [CZĘŚĆ 3]

Niewątpliwie, opis całościowy cywilizacji japońskiej jest przedsięwzięciem trudnym, wymagającym kompetentnego zespołu badaczy, zarówno historyków i kulturoznawców, antropologów i etnografów.

Jak trudne to zadanie, świadczy projekt zrealizowany przez Umesao Tadao w latach 80. XX wieku, zakończony publikacją  „77 kluczy cywilizacji japońskiej”,  przygotowaną na zamówienie organizatorów Kongresu  Przedstawicieli  Korporacji Hoteli HRI[1] , a po kilku latach opublikowaną również w wersji japońskojęzycznej[2] dla Japończyków jako opracowanie zbiorowe pod redakcją profesora Umesao Tadao. Po ostatecznym zebraniu haseł zdecydowano poprzestać na liczbie 77. A więc wybrano 77 zagadnień i kategorii, które nazwano kluczami, obejmującymi – albo raczej – reprezentującymi zjawiska najważniejsze i najbardziej charakterystyczne dla cywilizacji japońskiej. Obejmują one środowisko geograficzne, wyżywienie, elementy pochodzenia i rozwoju Japonii, prawo wczesnego okresu, system pisma, religie, piśmiennictwo,  samurajów i inne klasy,  zamki i wolne  miasta. W doborze haseł zwyciężyło dążenie do przedstawienia zjawisk specyficznie japońskich (była to zapewne myśl przewodnia wersji przeznaczonej dla obcokrajowców). I dlatego w zestawie haseł nie udało się zachować przejrzystego systemowego wydzielenia kategorii twórczości i wytwórczości określanej mianem cywilizacji. Powstał więc zestaw dość chaotyczny. A mianowicie, po haśle edukacja, następują:  „czarne okręty”, Tokio, Sapporo, kolonie, wojsko, centrum i prowincja, biurokracja, poczta-telefon, konstytucje, system polityczny, rodzina i prawa rodzinne, wojna, rewolucja przemysłowa, związki zawodowe, trzęsienia ziemi, Hirosima, ubrania europejskie,  telewizja, kamery, samochody itp. itd. Są też hasła poświęcone podatkom i opiece społecznej.

Niemal w każdym haśle starano się ukazać specyfikę japońską, czy też wyjątkowy charakter poszczególnych części składowych cywilizacji. Powstał więc raczej słownik cywilizacji, a nie systematyczny wykład na temat wybranych dziedzin cywilizacji. W następnych latach, zwłaszcza podczas międzynarodowych sympozjów (1983-1998) Umesao przedstawił syntezę swych poglądów na historię cywilizacji z perspektywy japońskiej. W licznych publikacjach dostatecznie przekonująco uzasadnił systemowy charakter cywilizacyjnego dorobku człowieczeństwa, to znaczy systemów politycznych, administracyjnych, gospodarczych, edukacyjnych, technologicznych i  naukowych, wojskowych, architektonicznych, jak też ekosystemowych.

Wymienione aspekty cywilizacji będą przedmiotem opisu i refleksji w dalszych częściach  artykułu. Zostaną one skonfrontowane z syntetycznym  przeglądem  zjawisk kulturowych tego samego okresu, budzących wciąż duże zainteresowanie w Polsce.

***

Kolejne artykuły z cyklu JAPONIA – między cywilizacją i kulturą – już wkrótce!

Publikacja finansowana w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „DIALOG” na lata 2016-2017