Własny fundusz stypendialny

30.05.2017 5 minuty na przeczytanie artykułu

pixabay.com

Obok obligatoryjnego fundusz pomocy materialnej uczelnia może również utworzyć, ze środków innych niż dotacje z budżetu państwa, własny fundusz stypendialny na stypendia dla pracowników i studentów oraz doktorantów.

Własny fundusz stypendialny to oczywisty przykład przepisu faktycznie stanowiącego przykład urzeczywistnienia autonomii szkół wyższych wynikającej wprost z Konstytucji RP. Jest to instrument niestety bardzo rzadko dostępny na większości polskich uczelni ze względu na jego specyfikę oraz konieczność szukania ich zewnętrznego finansowania, oraz wątpliwości podatkowe. I właśnie nad tymi ostatnim pytaniem pochylimy się w niniejszym artykule. A konkretniej czy  świadczenia udzielane z własnego funduszu stypendialnego uczelni podlegają 20-procentowemu opodatkowaniu zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 40 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych?

Stan prawny

Zagadnienie własnego funduszu stypendialnego uczelni oraz kwestie jego opodatkowania regulowane są obecnie przez trzy podstawowe akty prawne, tj. ustawę z dnia 27 lipca 2005 roku – Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz.U. z 2012 r., poz. 572 z późn. zm.), dalej „Ustawa p. o. s. w.”, ustawę z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. 1991 Nr 80 poz. 350) dalej „Ustawa p. d. o. f.” oraz rozporządzenie rady ministrów w sprawie szczegółowych zasad gospodarki finansowej uczelni publicznych z dnia 22 grudnia 2006 r. (Dz. u. nr 246, poz. 1796), dalej „Rozporządzenie”.

Tworzenie własnego funduszu stypendialnego

§ 12 Rozporządzenia określa warunki oraz procedury tworzenia w uczelni publicznej własnego funduszu stypendialnego. Obligatoryjnie musi on przybrać w formę odpisu w ciężar kosztów działalności dydaktycznej, a dodatkowo nie może być większy niż 20% planowanego zysku na dany rok. Co więcej, w sytuacji osiągnięcia zysku mniejszego niż planowany, odpis ustala się w odpowiedniej proporcji, a w przypadku osiągnięcia zysku większego ustala się go w wielkości planowanej. Taki kształt przepisu oznacza, że uczelnia musi wykazać jakikolwiek zysk netto, czyli przedstawia dodatnią wartość wyniku finansowego, żeby w ogóle móc przedmiotowy fundusz utworzyć. Jest to o tyle istotne, że sama ustawa przewiduje, że stypendia finansowane z własnego funduszu stypendialnego są przyznawane studentom i doktorantom w uzgodnieniu odpowiednio z uczelnianym organem wykonawczym samorządu studenckiego wskazanym w regulaminie samorządu studenckiego lub z uczelnianym organem wykonawczym samorządu doktorantów wskazanym w regulaminie samorządu doktorantów. Jest to wyraźne podkreślenie  bardzo istotnej roli samych studentów i ich przedstawicieli w przedmiocie współtworzenia niezależnego od funduszu pomocy materialnej dodatkowego źródła wsparcia materialnego.

Wątpliwości podatkowe

Bardzo często można się spotkać z pytaniem ze strony studentów czy  świadczenia udzielane z własnego funduszu stypendialnego uczelni podlegają 20-procentowemu opodatkowaniu zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 40 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych? Jego autorami są niejednokrotnie studenci uczelni artystycznych, których specyfika uzasadnia stosunkowo częstsze występowania własnych funduszy stypendialnych na ich uczelniach.

Odpowiadając na wskazaną wątpliwość, należy przytoczyć treść art. 21 ust. 1 pkt 40 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zastrzegający, że wolne od podatku dochodowego są świadczenia pomocy materialnej dla uczniów, studentów, uczestników studiów doktoranckich i osób uczestniczących w innych formach kształcenia, pochodzące z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz ze środków własnych szkół i uczelni — przyznane na podstawie przepisów o systemie oświaty oraz Prawo o szkolnictwie wyższym. W polemice z tym przepisem Dyrektor Izby Skarbowej W Bydgoszczy w indywidualnej interpretacji z dnia 09.05.2008 r. (ITPB2/415-175/08/MK) stwierdził, że w myśl art. 21 ust. 1 pkt 40 ustawy wolne od ww. podatku są świadczenia pomocy materialnej dla uczniów, studentów, uczestników studiów doktoranckich i osób uczestniczących w innych formach kształcenia, pochodzące z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz ze środków własnych szkół i uczelni – przyznane na podstawie przepisów o systemie oświaty, Prawo o szkolnictwie wyższym, a także przepisów o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki. Powyższe stanowisko było odpowiedzią na wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania stypendiów przyznawanych pracownikom, studentom i doktorantom z własnego funduszu stypendialnego. Tym samym na podstawie powyższej interpretacji należy stwierdzić, że stypendia przyznane przez uczelnię z jej własnego funduszu stypendialnego korzystają ze zwolnienia od podatku dochodowego od osób fizycznych na mocy art. 21 ust. 1 pkt 40 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli spełniają określone w ww przepisie warunki.

Również dnia 20.02.2012 r. Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach wydał indywidualną interpretację (IBPBII/1/415-903/11/BJ), w której uznał interpretację Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy (ITPB2/415-175/08/MK) za prawidłową, wskazując, że: Zwolnienie z opodatkowania świadczeń pomocy materialnej na podstawie przywołanego wyżej art. 21 ust. 1 pkt 40 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych uzależnione jest od spełnienia następujących warunków:

  1. pomoc materialna musi być przyznana m.in. na podstawie przepisów ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym,
  2. beneficjentem pomocy może być wyłącznie: uczeń, student, uczestnik studiów doktoranckich i osoba uczestnicząca w innych formach kształcenia,
  3. źródłem ich pochodzenia może być tylko: budżet państwa, budżety jednostek samorządu terytorialnego oraz środki własne szkół i uczelni.

Także Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi w orzeczeniu z dnia 23.09.2014 r.  (sygn. I SA/Łd 728/14)  wskazał, że zwolnienie od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 40 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych uzależnione jest od spełnienia wszystkich wymienionych powyżej warunków podkreślając, że Tym samym brak spełnienia którejkolwiek z powyższych przesłanek uniemożliwia stronie skorzystanie ze zwolnienia podatkowego na podstawie powołanego przepisu. Nie ulega przy tym wątpliwości, iż powyższy przepis jako kreujący zwolnienie od zasady powszechności opodatkowania, stanowiące wyłom od zasady powszechności opodatkowania, nie podlega wykładni rozszerzającej, a jego treść należy interpretować ściśle oraz zgodnie z jego literalnym brzmieniem, nadając przy tym prymat wykładni językowej (por. np. wyrok SN z 22 października 1992 r., III ARN 50/92, a także wyrok NSA z 15 września 2004 r., FSK 478/04, Lex nr 147421 oraz wyrok WSA w Warszawie z dnia 23 stycznia 2014 r., III SA/Wa 2387/13.”

Wobec powyższego nie budzi wątpliwości, że pomoc materialna przyznawana na mocy art. 173 Ustawy p. o. s. w spełnia przesłanki skutkujące omawianym zwolnieniem podatkowym. Odnosząc się do stypendiów przyznawanych z własnego funduszu stypendialnego uczelni ,należy wskazać, że niewątpliwie są one środkami pomocy materialnej, wypłacane są studentom, a ponadto możliwość ich przyznania przewiduje wskazana ustawa. Spełnione więc są wszystkie przesłanki – podobnie jak w przypadku stypendiów udzielanych na mocy art. 173 – przewidziane w art. 21 pkt 40 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Ponadto W komentarzu (Prawo o szkolnictwie wyższym: komentarz, Warszawa: Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, 2013, red. W. Sanetra, M. Wierzbowski) do ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym, autorzy wyrażają stanowisko, że „w zakresie, w jakim beneficjentem świadczeń pomocy materialnej są studenci, czy doktoranci – stypendia dla tych osób, jako że są wypłacane ze środków własnych uczelni na podstawie przepisów o szkolnictwie wyższym, korzystają ze zwolnienia przedmiotowego w podatku dochodowym od osób fizycznych (art. 21 ust. 1 pkt 40 PODsFizU).”

Biorąc pod uwagę powyższe, należy przyjąć, że w wyżej wymienionej sytuacji stypendia z funduszu własnego wszystkich szkół wyższych korzystają ze zwolnienia od podatku dochodowego od osób fizycznych na mocy art. 21 ust. 1 pkt 40 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2011. Nr 196, poz. 1167) bowiem spełniają wymienione w w/w przepisie warunki.

Należy również podkreślić, że opodatkowanie takiej formy świadczenia materialnego jest w pełni nieuzasadnione. Z samej idei, tego typu pomoc materialna ma na celu wsparcie studentów, którzy tej pomocy najbardziej potrzebują lub najbardziej na nią zasłużyli. Dlatego też ustawodawca w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, zapewnił katalog dochodów, które są wolne od dodatkowych obciążeń. Tak więc, świadczenia pochodzące z funduszu własnego uczelni, nie powinny być opodatkowane podatkiem od osób fizycznych.

Publikacja finansowana w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „DIALOG” na lata 2016-2017